Η Αθήνα από τη μεταπολεμική εποχή ως τις μέρες μας (1945 - σήμερα)
Η φυσιογνωμία της σύγχρονης Αθήνας έχει τις ρίζες της στα μεταπολεμικά χρόνια και σχετίζεται άρρηκτα με την ανεξέλεγκτη αύξηση του πληθυσμού της. Ολοένα και περισσότεροι «Νεοαθηναίοι» συνέρρεαν στο κλεινόν άστυ και η πρακτική της αντιπαροχής άνοιξε τον δρόμο στη μαζική οικοδόμηση πολυκατοικιών, που έλυσαν ως «από μηχανής θεός» το επιτακτικό πρόβλημα της στέγασής τους. «Εν μία νυκτί» τα χαμηλά νεοκλασικά κτίρια με τα όμορφα κιγκλιδώματα και τις αυλές, έδωσαν τη θέση τους σε «επιθετικούς» κυβικούς όγκους πολυώροφων κτιρίων, που αλλοίωσαν ανεπανόρθωτα το αστικό τοπίο, με φωτεινή εξαίρεση την Πλάκα. Ελάχιστα δείγματα του αθηναϊκού κλασικισμού επιβιώνουν σήμερα, μια ενδιαφέρουσα εξαίρεση στο ομοιόμορφο «χαλί» της σύγχρονης δόμησης.
Το φαινόμενο της αστυφιλίας κορυφώθηκε στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, επιβάλλοντας μια άναρχη, ομοιόμορφη επέκταση του αστικού ιστού προς όλες τις κατευθύνσεις, με βασικά χαρακτηριστικά την ταχύτητα της εκτέλεσης και, συχνά, την προσπάθεια των κατασκευαστών να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Μέσα σε αυτό το «ξέφρενο πανηγύρι των εργολάβων», με την ανοχή της πολιτείας, οι αισθητικές αναζητήσεις του παρελθόντος, η δημιουργία κοινόχρηστων χώρων και ο σεβασμός στον ανθρώπινο παράγοντα φάνταζαν πια σαν ρομαντική πολυτέλεια. Μοιραία, η Αθήνα έγινε μια πολύβουη αφιλόξενη πόλη, με ελάχιστο πράσινο, ανεπαρκείς δημόσιους χώρους, έντονο κυκλοφοριακό πρόβλημα και κυρίως, μολυσμένη ατμόσφαιρα, συνέπεια της εγκατάστασης της ρυπογόνου βιομηχανικής ζώνης κοντά στο κέντρο.
Μια τεράστια ανάσα στους κατοίκους, αλλά και στο περιβάλλον, έδωσε το μετρό, που εγκαινίασε τη λειτουργία του το 2000. Τεράστιο τεχνικό έργο για τα δεδομένα της πόλης, βελτίωσε αισθητά το κυκλοφοριακό πρόβλημα και άνοιξε κυριολεκτικά νέους δρόμους προς το κέντρο και τις γειτονιές. Η ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 ήταν η αφορμή για μια μερική αναμόρφωση του ιστορικού κέντρου. Η Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων δημιούργησε έναν μεγάλο «αρχαιολογικό περίπατο» με πεζοδρόμους και καθιστικά στα χνάρια του παλιού «βουλεβάρτου», προσφέροντας άμεση πρόσβαση στους αρχαιολογικούς χώρους, που προβάλλουν σαν «νησίδες ιστορικής μνήμης».
Σήμερα, η Αθήνα είναι μια υδροκεφαλική μητρόπολη που τείνει να εξαπλωθεί στα όρια της Αττικής, με ανομοιογενή πληθυσμό, εξαιτίας της αθρόας προσέλευσης οικονομικών μεταναστών. Για μια ακόμη φορά, στη μακραίωνη ιστορία της, αποτελεί μωσαϊκό πολιτισμών και λαών και μοιάζει να αναζητά επιτακτικά μια νέα ταυτότητα. Το πολυτάραχο παρελθόν της φανερώνεται σε κάθε μας βήμα και παραμένει μία από τις πιο γοητευτικές πτυχές της. Σε μάς, μένει να το ανακαλύψουμε, χαράζοντας τις δικές μας διαδρομές.
ΠΗΓΗ
«Σαν να βρίσκονται τοποθετημένα στα ράφια ενός φανταστικού σουπερμάρκετ,
τακτοποιημένα ανά κατηγορίες, έτοιμα προς κατανάλωση. Όλη η πόλη ένα συνονθύλευμα κουτιών».
Τάσης Παπαϊωάννου, αρχιτέκτονας, καθηγητής ΕΜΠ
ΠΗΓΗ
Η Αθήνα είναι σίγουρα η κατ’ εξοχήν μοντέρνα πόλη, με την έννοια ότι η πρότυπη νεοκλασική πόλη του 19ου αιώνα σταδιακά αντικαταστάθηκε και επεκτάθηκε, μετά τις αρχές της δεκαετίας του 1950, από μια εξίσου καθορισμένη μοντέρνα τυπολογία· μια τυπολογία, που εξακολουθεί να παράγεται σήμερα σχεδόν με τα ίδια σχήματα όπως και στη δεκαετία του 1930…Οι τυπικές αθηναϊκές πολυκατοικίες, που δεν ξεπερνούν συνήθως τους έξι ορόφους και υπακούουν σε ένα τυπικό πλάτος και σχήμα, βρίσκονται σίγουρα πιο κοντά στις προδιαγραφές της βιομηχανικής πόλης…
Κέννεθ Φράμπτον, αρχιτέκτονας
Αυτό το ήξερες;
Η ιδέα της δημιουργίας μιας «αρχαιολογικής» ζώνης υπήρχε ήδη στο πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της νέας πρωτεύουσας. Έγινε πραγματικότητα ενάμιση αιώνα αργότερα, με την Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων γύρω από την Ακρόπολη.
Αυτό το ήξερες;
Η κατασκευή του μετρό της Αθήνας ήταν ευκαιρία για τη μεγαλύτερη ανασκαφή που έγινε ποτέ στην πόλη! Ως τότε δεν μπορούσαν να γίνουν αρχαιολογικές έρευνες σε μεγάλη έκταση εξαιτίας της πυκνής δόμησης. Ολόκληρες γειτονιές, αρχαίες και βυζαντινές ήρθαν στο φως, καθώς και περισσότερα από 50.000 αρχαιολογικά ευρήματα. Και η αρχαιολογική σκαπάνη συνεχίζει το έργο της…
Συγγραφέας: Λίλα Πατσιάδου