Η Αθήνα της Ρωμαϊκής Εποχής (86 π.Χ. – 330)
Οι Ρωμαίοι παραχώρησαν στην Αθήνα αρκετά προνόμια, σεβόμενοι το ένδοξο παρελθόν της και την πνευματική της αίγλη. Όταν όμως οι Αθηναίοι τόλμησαν να συμμαχήσουν με τον εχθρό των Ρωμαίων, τον Μιθριδάτη ΣΤ΄ του Πόντου, δεν δίστασαν να την τιμωρήσουν σκληρά. Το 86 π.Χ. οι στρατιώτες του στρατηγού Σύλλα γκρέμισαν τα τείχη με πολιορκητικές μηχανές που είχαν φτιάξει από ξυλεία από τα γύρω άλση. Εισέβαλαν στο Άστυ από τα δυτικά, όπου το τείχος ήταν πιο ευάλωτο και προκάλεσαν ανείπωτες καταστροφές.
Η πόλη έμεινε ανοχύρωτη για δύο ολόκληρους αιώνες, και οι Ρωμαίοι φρόντισαν να μη βρίσκουν εδώ καταφύγιο οι εχθροί της Ρώμης. Παρόλα αυτά, οι Αθηναίοι συνέχισαν να χρησιμοποιούν το κατεστραμμένο Δίπυλον σαν είσοδο για τους επίσημους επισκέπτες της πόλης, ανάμεσα στα χαλάσματα. Οι περιοχές κατοίκησης στους λόφους δυτικά της Ακρόπολης ερημώθηκαν.
Σιγά - σιγά η πόλη ξαναπήρε ζωή κυρίως χάρη στην υποστήριξη ρωμαίων αυτοκρατόρων και πλούσιων ιδιωτών. Η Αγορά, αν και είχε χάσει την πολιτική σημασία της την εποχή αυτή, πλουτίσθηκε με σημαντικά κτίρια, όπως το Ωδείο του Αγρίππα, στη μέση της πλατείας της και τη Βιβλιοθήκη του Πανταίνου.
Στα χρόνια του Αυγούστου, η ανοικοδόμηση μίας νέας αγοράς, ανατολικά της αρχαίας, έδωσε νέο, ζωτικό χώρο στους εμπόρους και τους βιοτέχνες, που εγκατέστησαν εκεί τα καταστήματα και τα εργαστήριά τους. Οι δύο Αγορές ενώθηκαν με μνημειώδη μαρμαροστρωμένο δρόμο. Το νέο εμπορικό κέντρο, η «Ρωμαϊκή Αγορά», έγινε το πιο πολυσύχναστο μέρος της πόλης, με πλήθος πελατών, εμπόρων και προϊόντων να διακινούνται εκεί καθημερινά.
Τον 2ο αιώνα ο αυτοκράτορας Αδριανός επισκεύασε τα τείχη και τίμησε με γενναιοδωρία την πόλη όπου σπούδασε και που υπεραγαπούσε. Πραγματοποιώντας ένα τεράστιο οικοδομικό πρόγραμμα, άλλαξε εντελώς την όψη της. Οικοδόμησε Βιβλιοθήκη και Γυμνάσιο και ολοκλήρωσε τον ναό του Δία και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου στο Ολυμπιείο. Επέκτεινε την πόλη προς τα ανατολικά με μία νέα μνημειώδη συνοικία («Αδριανούπολιν»), με αποτέλεσμα να αυξηθεί η συνολική της επιφάνεια. Ήταν ένας διαφορετικός κόσμος, πρωτόγνωρος για τους Αθηναίους, με πολυτελείς επαύλεις, λουτρά και γυμνάσια. Σίγουρα η αντίθεση θα ήταν τεράστια, σε σύγκριση με τα παλιά σπίτια και τους σκονισμένους δρόμους στο παλιό Άστυ. Οι Αθηναίοι τίμησαν τον ευεργέτη αυτοκράτορα με μία εντυπωσιακή αψίδα, που χώριζε την παλιά από τη νέα πόλη. Ο Αδριανός φρόντισε επίσης να διευκολύνει την καθημερινότητα των κατοίκων με έργα κοινής ωφέλειας που έγιναν για πρώτη φορά στην πόλη, όπως υδραγωγείο, δρόμους, γέφυρες, δίκτυο αποχέτευσης. Το Δημόσιο Σήμα σταμάτησε να χρησιμοποιείται.
Όταν, ωστόσο, το 267 οι φοβεροί Έρουλοι από τη Σκανδιναβία βρέθηκαν προ των πυλών, τα αρχαία τείχη ήταν σχεδόν άχρηστα. Tα οχυρωματικά έργα του αυτοκράτορα Βαλεριανού («βαλεριάνειος» περίβολος), που κατασκευάστηκαν στα ερείπια του Θεμιστόκλειου στα χρόνια 253 - 260, δεν ήταν αρκετά για να τους σταματήσουν. Μόνο η Ακρόπολη έμεινε αλώβητη. Στάχτη κάλυψε τα πάντα, από παντού ξεπρόβαλλαν τα καπνισμένα ερείπια και η Αθήνα συρρικνώθηκε βόρεια του βράχου, γύρω από τη Ρωμαϊκή Αγορά, στο 1/6 της παλιάς της έκτασης. Δέκα έως δεκαπέντε χρόνια μετά την εισβολή, οι λιγοστοί κάτοικοι που είχαν απομείνει, έχτισαν το «υστερορωμαϊκό» τείχος για να προστατεύσουν τα νοικοκυριά τους, με λίθους από τα κατεστραμμένα κτίρια. Η δυτική είσοδος της Ακρόπολης οχυρώθηκε με ισχυρούς πύργους (πύλη «Beulé»), στην κορυφή χτίστηκαν σπίτια για τα μέλη της φρουράς. Το μεγαλύτερο τμήμα της κλασικής Αθήνας, ακόμη και η αρχαία Αγορά, έμεινε έξω από τα τείχη.
ΠΗΓΗ
«Η Αθήνα λοιπόν που τέτοιες συμφορές έπαθε στον πόλεμο των Ρωμαίων βρήκε μια νέα άνθηση, όταν βασίλεψε ο Αδριανός».
(ελεύθερη απόδοση)
Παυσανίας, «Αττικά», Ι, 20, 7
Αυτό το ήξερες;
Επτακόσια σχεδόν χρόνια χρειάστηκαν για να ολοκληρωθεί ο ναός του Ολύμπιου Δία. Η οικοδόμησή του ξεκίνησε την αρχαϊκή εποχή από τον Πεισίστρατο τον Νεότερο (515 π.Χ.). Τον εγκαινίασε με κάθε επισημότητα το 131-132 ο φιλέλληνας Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός. Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ναούς του αρχαίου κόσμου!
Συγγραφέας: Λίλα Πατσιάδου